Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2014

Επαίτης....

"Ο Επαίτης Ήρωας:" - Νικήτας Σταματελόπουλος


«Ο Νικήτας Σταματελόπουλος, ο αποκληθείς Νικηταράς, ήρωας από τους λίγους της Επανάστασης του 1821, πέθανε «στην ψάθα», ως γνωστόν, επαιτών στα σοκάκια του Πειραιά. Η αρμόδια αρχή μάλιστα, η οποία χορηγούσε τα «πόστα» στους επαίτες, είχε ορίσει για τον ήρωα-επαίτη μία θέση κοντά στο σημείο όπου βρίσκεται σήμερα η εκκλησία της Ευαγγελίστριας και του επέτρεπε να επαιτεί κάθε Παρασκευή! Ήταν δε τόση η ένδεια του σχεδόν τυφλού, πλέον, στρατηγού – η Πατρίδα δεν του είχε χορηγήσει σύνταξη – ώστε δεν είχε χρήματα ούτε για να αγοράσει ψωμί για την άρρωστη γυναίκα του – εκείνος μπορούσε να αντέξει περισσότερο την...
πείνα.


Η περιπέτεια του ήρωα έφθασε στ’ αυτιά πρέσβη Μεγάλης Δυνάμεως, ο οποίος ενημέρωσε σχετικά την κυβέρνησή του. Έτσι, κάποια στιγμή, απεσταλμένος της πρεσβείας βρέθηκε στο «πόστο» όπου επαιτούσε ο οπλαρχηγός. Μόλις ο Νικηταράς αντελήφθη τον ξένο, μάζεψε αμέσως το απλωμένο του χέρι: «Τι κάνετε στρατηγέ μου;» ρώτησε ο απεσταλμένος. «Απολαμβάνω ελεύθερη πατρίδα!» απάντησε περήφανα ο ήρωας. «Μα, εδώ την απολαμβάνετε, καθισμένος στο δρόμο;» επέμενε ο ξένος, που είχε εντολή «να μάθει τι γίνεται». «Η πατρίδα μου έχει χορηγήσει σύνταξη για να ζω καλά, αλλά έρχομαι εδώ για να παίρνω μία ιδέα πως περνάει ο κόσμος», αντέτεινε ο περήφανος Νικηταράς. 

Είδε κι απόειδε ο ξένος και γύρισε να φύγει, χαιρετώντας ευγενικά. Φεύγοντας, όμως, άφησε να του πέσει ένα πουγγί με χρυσές λίρες, ώστε να μην προσβάλει τον πένητα στρατηγό. Ο Νικηταράς άκουσε τον ήχο, έπιασε το πουγγί, το ψηλάφησε και φώναξε στον ξένο. «Σου έπεσε το πουγγί σου. Πάρε το, μην το ‘βρει κανείς και το χάσεις!» 

ματιές στα εσώψυχα...

Ο πραγματικός ένοχος της μοναξιάς μας!


Μην κατηγορούμε τους άλλους για την μοναξιά μας



Τις περισσότερες φορές ζώντας μέσα στην μοναξιά και την απόρριψη, στην ερήμωση και στην λησμονιά της ανθρώπινης παρουσίας, στρέφουμε την οργή μας σε εκείνους που μας εγκατέλειψαν.




Στην αδιαφορία της κοινωνίας. Στην αναλγησία και την σκληροκαρδία των ανθρώπων.

Αυτή είναι η εύκολη λύση. Να επιλέγουμε την αναζήτηση ευθυνών έξω από εμάς. Στους άλλους. Άλλωστε πάντα φταίνε οι άλλοι. Η κακή κοινωνία. Οι εποχές και οι άνθρωποι που άλλαξαν.

Άλλοτε φοράμε το κουστούμι του θύματος, και ανεβαίνοντας στο σανίδι της ψυχής, υποδυόμαστε τον ρόλο του μεγάλου αδικημένου. Εκείνου που πάντα αδικείται. Που αγαπάει αλλά δεν αγαπιέται. Που προσφέρει ανιδιοτελώς ενώ πάντες τον εκμεταλλεύονται. Που σταυρώνεται για τους άλλους την στιγμή όπου άπαντες του προσφέρουν χολή και όξος. Και το παιγνίδι του ψυχισμού μας δεν έχει τέλος. Γιατί όλα αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα άρρωστο παιχνιδάκι, ενός μωρού που δεν θήλασε σε στήθη αγάπης, όταν έπρεπε και όσο έπρεπε.

Ωστόσο όποια κι αν είναι η αιτία που ο ψυχισμός μας υποδύεται ρόλους επαιτώντας με άρρωστο τρόπο μια ματιά, πρέπει κάποια στιγμή να ωριμάσουμε. Να σιωπήσουμε την εγωπαθή φλυαρία. Τα υπαρξιακά μοιρολόγια. Την θυματολογία και την αναζήτηση ή κατασκευή «βαρβάρων», και να ομολογήσουμε στο εαυτό μας την αλήθεια.

Ναι φταίω και εγώ για την μοναξιά μου. Πολλές φορές μπορεί να φταίω μονάχα εγώ. Γιατί απομάκρυνα από κοντά μου όλους εκείνους που με είχαν πλησιάσει. Δεν άφησα να έρθουν κάποιοι άλλοι και εκείνοι που το θέλησαν τους εκδίωξα με τον τρόπο μου.

Δεν φτάνει να λέμε ότι θέλουμε να μας αγαπάνε. Πρέπει να το αντέχουμε. Γιατί η αγάπη είναι ζωή. Και η ζωή είναι η μέγιστη τέχνη που δυστυχώς δεν την γνωρίζουμε όλοι επιτυχώς.

Δεν φτάνει να λέμε ότι δεν μας αρέσει η μοναξιά, πρέπει ώριμα να βαστάζουμε την παρουσία του άλλου.

Δεν αρκεί να διακηρύσσουμε την επιθυμία μας να υπάρχει ο άλλος στην ζωή μας. Πρέπει να του κάνουμε χώρο για να υπάρξει. Να τον συγχωρήσουμε μέσα μας. Να του δώσουμε το χώρο του.

Τις περισσότερες φορές η μοναξιά μας είναι ο καρπός των επιλογών μας. Των ιδιορρυθμιών μας, των παραξενιών μας, των εγωισμών μας, των αδεξιοτήτων μας, γενικότερα της αστοχίας μας να υπάρξουμε ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες.

Ο παραλυτικός του ευαγγελίου που 38 χρόνια δεν είχε άνθρωπο να τον βοηθήσει ώστε να μπει στα νερά της κολυμβήθρας του Σιλωάμ και να θεραπευτεί, αντιμετωπίζεται από τον Χριστό ως ο μόνος υπεύθυνος της κατάστασης του. Γι αυτό και στο τέλος όταν εκείνος πλέον φεύγει θεραπευμένος ο Ιησούς του θυμίζει με νόημα «πρόσεχε, γιατί αν ξανακάνεις τα ίδια λάθη( αν ζήσεις με τον ίδιο τρόπο ζωής) θα πάθεις χειρότερα».

Για τον Χριστό η σωματική ασθένεια και η κοινωνική περιθωριοποίηση του παραλυτικού, δεν οφείλεται στην κακία των ανθρώπων και την αδιαφορία της κοινωνίας. Αυτό είναι το εύκολο και αξόδευτο συμπέρασμα. Ο Χριστός βλέποντας πίσω από το προφανές αναγνωρίζει τις προσωπικές ευθύνες, το λανθασμένο τρόπο ζωής του παραλυτικού ως την μόνη κυρίαρχη αιτία της οδυνηρής πραγματικότητας του.

Είναι ο τρόπος ζωής μας που επιφέρει την οδύνη. Η αν θέλετε καλύτερα την μεγεθύνει, την πολλαπλασιάζει.

Όσο θα αναζητούμε τις ευθύνες τις μοναξιάς μας και της τραγικότητας του βίου μας στους άλλους, στο κακό κόσμο και τους κακούς άδικους ανθρώπους, τόσο το ρήγμα εντός μας θα βαθαίνει. Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που στο τέλος θα χαθούμε μέσα στα αχανή σκοτάδια του.

Παρασκευή 26 Σεπτεμβρίου 2014

Τσιμπιτά...και κλεφτά

ΟΙ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΙ ΚΑΙ Η ΠΡΟΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΚΑΙΡΟΥ




           Στην εξέλιξη της μετεωρολογίας μεγάλη σπουδαιότητα σημείωσε η εφεύρεση του βαρόμετρου καθώς και τα άλλαμετεωρολογικά όργανα. Από τότε η μετεωρολογία πήρε άλλη μορφή,συστηματοποιήθηκε και είναι μεγάλη η ωφελιμότητα της στους περισσότερους κλάδουε της εθνικής οικονομίας και ιδιαίτερα στην ναυτιλία και αεροπλοϊα.



Μιά επίσκεψη στη Μετεωρολογική Υπηρεσία - που την διευθύνει ο πλοίαρχος κ. Χορς - μας κάνει να μείνουμε εκστατικοί μπροστά στην τόσο απλή προγνωστική εργασία των παλιών λαϊκών μετεωρολόγων και μάλιστα των ναυτικών. Τί ριζική διαφορά ! Πόσες ημερήσιες μετεωρολογικές παρατηρήσεις από τους εκατό περίπου σταθμούς, με χίλια δυό όργανα, πόσες ανταλλαγές σχετικών ραδιοτηλεγραφημάτων με το εξωτερικό και απασχόληση τόσων ειδικών επιστημόνων για την έκδοση του δελτίου ! Πώς λοιπόν, ύστερα από όλα αυτά να μην εκφράσουμε τον αμέριστο θαυμασμό μας στους εμπειρικούς θαλασσινούς, που κατόρθωναν με ατελή μέσα να προβλέπουν τον καιρό μ' επιτυχή αποτελέσματα, βασιζόμενοι στα φυσικά φαινόμενα  και τις προλήψεις τις τόσο ποιητικές ; Ήταν αρκετό στο ναυτόπουλο, ανεβαίνοντας στο κατάρτι, ν' αγναντέψει απ' το κορζέτο και ν' αντιληφθεί τον καιρό που θά 'βρισκε στο ταξίδι τους, όπως παραστατικότατα το λένε κι οι στίχοι του δημοτικού θαλασσινού τραγουδιού :

-Για σήκω βρε μουτσόπουλο, ν' ανέβεις να κατέβεις
-Να ξαγναντίσεις τον καιρό να πιάσουμε λιμνιώνα.
-Τραγούδιε κι ανέβαινε κλαίει και κατεβαίνει
-Τί έχεις βρε ναυτόπουλο, κλαίεις και κατεβαίνεις ;
-Και τί καλόν να θυμηθώ παρηγοριά να έχω ;
-Ο νότος φέρνει το νερό κι ο βοριάς το χιόνι.
-Κι σκυλοτραμουντάχειλος φέρνει τ' αδρύ χαλάζι.
    Στα παλιότερα χρόνια, που η μετεωρολογία βρισκόταν στη γέννησή της, η πρόγνωση του καιρού γινόταν επάνω σε πολύχρονες παρατηρήσεις, φυσικών φαινομένων και από το αποτέλεσμά τους ξεχώριζαν σε καλά και κακά. Σε προφορικές παραδόσεις, που διατηρήθηκαν από γενιά σε γενιά κι αναφέρονται σε διάφορα σημάδια, σε ιδιόρρυθμες φωνές ζώων, θαλασσινούς δαίμονες και στα τελώνια. Και καθώς τις συνήθειες και κοινωνικές αντιλήψεις η λαϊκή σοφία τις αποκρυστάλλωσε στις παροιμίες, έτσι και οι πολύχρονες αυτές παρατηρήσεις που αποτελούν τη θαλασσινή εμπειρική μετεωρολογία, βρίσκονται στις παροιμίες. Σ' αυτές που είναι η εκδήλωση του πρακτικού λαϊκού πνεύματος. Σχετικές με τον καιρό πήραμε από τις ανέκδοτες του θεμελιωτή της λαογραφίας Ν. Πολίτη. Ο εμπειρικός ναυτικός γνάντευε τον καιρό. Ένα χαρακτηριστικό σημάδι που έδειχνε πως ερχόταν ξαφνική θύελλα, ήταν τα σύννεφα σχήματος φρυδιού ή τόξου :
-Είδες τόξο την αυγή ;
-Καλοσύνη το βράδυ.
-Είδες τόξο το βράδυ ;
-Κακοσύνη την αυγή.
     Ο καπετάνιος ήταν ήσυχος αν έβλεπε το φεγγάρι όρθιο - ορθό φεγγάρι δίπλα ο πρωτογεμιτζής. Δίπλα το φεγγάρι ορθός ο πρωτογεμιτζής.
   Στη λαϊκή παράδοση οι άνεμοι, ο βοριάς, ο νοτιάς, ο σορόκος, ο γαρμπής, ο γρέγος, πουνέντης είναι τα στοιχεία που αναταράζουν κάθε τόσο τη θάλασσα. Τα καμώματα του γαρμπή και πουνέντη αρχίζουν σαν νυχτώσει:
- Ο πουνέντης κι ο γαρμπής να βραδιάσει και θα δεις.
  Επίσης χαρακτηριστική είναι και η παροιμία που δείχνει την αντιζηλία των ανέμων και τί λογής είναι ο καθένας :
- Ο Βοριάς κι η Τραμουντάνα είπαν τη νοτιά τσιγγάνα.
-Κι η Νοτιά τους απεκρίθη : Βρε Νοτιά καραβοπνίχτη όπου πνίγεις τα καράβια τα μικρά και τα μεγάλα.
   Συμπληρωματική κι αξιοσημείωτη είναι η παροιμία ''Γέρο βοριά  αρμένιζε και Νότο παλικάρι '', επειδή ο βοριάς ταξιδεύεται εύκολα όσο ελαττώνεται η σκληρότητά του, όσο γεράζει, κι η νοτιά όσο είναι φρέσκια, γιατί με το πέρασμα του καιρού σηκώνει φουσκοθαλασσιά, δηλαδή όσο γεράζει τόσο ξετσιπώνεται, πράγμα που το πρόσεχαν και οι αρχαίοι : ''Αρχομένου τε νότου και λήγοντος βορέου''.



  Αν βρεθεί στο καράβι σαββατογεννημένος είναι βέβαιο πως θα πιάσει δυνατός γρεγολεβάντες. Τα μηναλλάγια, οι δώδεκα ή έξη πρώτες αυγουστιάτικες μέρες, τα μερομήνια θεωρούνται η περίοδος που θα κάνουν πρόγνωση για ολόκληρο το χρόνο. Σ' αυτό έδωσε αφορμή η συχνή αλλαγή του καιρού εκείνες τις μέρες. Σύμφωνα με τις λαϊκές προβλέψεις στην περίοδο αυτή που λέγεται και Δρίμες, δεν πρέπει να πλύνουν στη θάλασσα γιατί ''τ' Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά''σημαίνει την καταστρεπτική επίδραση των θαλασσινών νερών.Με την παροιμία ''κυριακής βοριάς, δευτέρας γάϊδαρος'' δείχνουν πως ο δυνατός κυριακάτικος βοριάς θα πέσει τη Δευτέρα. Την πρόγνωση του χαλαζιού εκφράζει η : ''φυσάει Νοτιάς, φυσάει Βοριάς, πέφτει βαρύ χαλάζι''. Ο καλός καιρός και το σύντομο ταξίδι ''φύσηξε καιρός, χίλια μέτρα''. Πολλές φορές οι παρατηρήσεις σημειώνουν ουσιώδη διαφορά. Άλλοι υποστηρίζουν ότι ο καιρός καλμάρει την Πέμπτη και την Παρασκευή γυρίζει σε φουρτούνα κι άλλοι εντελώς τ' αντίθετα, όπως αναφέρουν κι οι παροιμίες : '' Ο καιρός την Πέφτη πέφτει και την Παρασκευή ξυπνά'' και την ''Πέφτη πέφτει ο καιρός, Παρασκευή βιδιάζει (=ευδία) και το Σαββατοκύριακο άλλο καινούριο βάζει''. Οι ανοιξιάτικοι καιροί θεωρούνται εξαιρετικά επικίνδυνοι. Τότε γίνονται τα περισσότερα ναυάγια και πυκνώνουν τα μαύρα στα νησιά και τ' ακρογιάλια : ''Των καλών ναυτών οι γυναίκες τον Απριλομάη χηρεύουν''. Την ακαταστασία του καιρού επίσης φανερώνει και η παροιμία ''ήλιος με ποδάρια, βροχές με σοροκάδα''. Άλλη πάλι εκφράζει την απελπισία τους που τις περισσότερες φορές αποτυχαίνουν τα προγνωστικά τους : ''Πάλι μας γέλασε η κυρά- Θαλασσίτσα''. Τη μεγάλη θαλασσοταραχή που αναγκάζει τα καράβια να ποδίζουν σε φυσικά λιμανάκια και ορμίσκους : ''Μήτε γεμιτζής στο πέλαγος, μήτε γάδαρος στο κάτω νησί''.


    Τ' αυγουστιάτικα αγριοκαίρια, που μοιάζουν με την ανοιξιάτικη καιρική ακαταστασία : ''Τ' αυγούστου τα βοριάσματα, τον Απρίλιονα εναθυμώνται''. Τα Νικολοβάρβαρα ήταν οι μεγάλες κακοκαιρίες στο πρώτο δεκαήμερο του Δεκέμβρη και πίστευαν πως το σαραντάμερο όλα τα δαιμονικά τάγματα των καλλικαντζάρων κατέβαιναν στη θάλασσα και προκαλούσαν τις φουρτούνες. Γι' αυτό όταν πλησίαζαν τα Νικολοβάρβαρα έβαζαν πλώρη για τις πατρίδες τους, γιόρταζαν τα Δωδεκάμερα κι ύστερα από τα Φώτα έφευγαν γιατί ''αγιάσαν τα νερά πάν τα παγανά'' και με το ακόλουθο δίστιχο του Άη Γιάννη έδειχναν πως άλλαξε η εποχή :

-Ως τ' Αη Γιαννιού τρυγόνα

-Είναι η φούρια του χειμώνα.
    Ανάμεσα στα κακά σημάδια μεγάλη σημασία έδιναν στα Τελώνια, τα πονηρά αυτά πνεύματα τ' ουρανού, που καθώς πίστευαν, καταδίωκαν και τελωνίζουν τις ψυχές. Για να διαλύσουν αυτή την ωχροκίτρινη λαμπυρίδα έκαναν θόρυβο με χάλκινα σκεύη. Αν δε διαλυόταν σήμαινε πως μεγάλο κακό τους περίμενε κι άναβαν κερί του Επιταφίου, που συνήθιζαν πάντοτε να έχουν στα καράβια τους. Το ίδιο έκαναν και στην πυκνή ομίχλη. Φυσικό ήταν στην πρόγνωση του καιρού μεγάλο ρόλο να παίζουν οι προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Άνθρωπο που τον έδερνε κακοτυχιά δεν έπρεπε να μπει σε καράβι και μάλιστα καινούργιο. Κακοσημαδιές ήταν αν πηγαίνοντας στο καράβι αντίκριζαν κατσίκα, αν μέρα για αναχώρηση έπεφτε Τρίτη ή Παρασκευή και το σημαντικότερο απ' όλα η διεύθυνση που θ' ακολουθούσε το πουλί που θα φτερούγιζε δίπλα στο καράβι και προ πάντων κουκουβάγια. Το φτερούγισμα στα δεξιά ήταν καλό σημάδι κι αντίθετα καταστροφή. Γι' αυτό αν ήταν στα σχοινιά, ανέβαιναν στο κορζέτο και προσπαθούσαν να το χτυπήσουν αν δεν απομακρύνονταν απ' το καράβι. Μαζεμένα σύννεφα, θεοσκότεινα στη βάση τους, στο κέντρο ανοιχτότερα και ψηλά ο αποσπερίτης, ήταν από τα βέβαια σημάδια του νοτιά. Πόσο λίγες είναι οι καλοκαιριές και πώς δεν πρέπει να τις χάνουν δείχνουν οι παροιμίες ''χάρου τον καλό καιρό γιατί ο κακός δεν λείπει'' και ''αλλοί σ' τον πώβρει τουν καιρό και δεν τουν αρμενίσει''. Ύστερα από τον καραβοπνίχτη χιονιά περιμένουν νοτιά : ''από χιονιά και νότος'' και το συχνό φύσημα του νοτιά : ''Ο νοτιάς είπε γέψου και καρτέρα με ''. Πολλές παρατηρήσεις έχουν τοπικό χαρακτήρα, όπως συμβαίνει με τ' ακρωτήρια Τσικνιά, Κάβο Ντόρο και Καβομαλιά.


  Κατά το φθινόπωρο άμα δουν μαύρα σύννεφα στο βουνό της Τήνου και τον Τσικνιά σκοτεινιασμένο περιμένουν χιονιά. Κάθε καβατζάρισμα του Κάβο Ντόρο ήταν ζημιά, και τις τρικυμίες με τις ξαφνικές σπιλιάδες του Καβομαλιά τις απέδιδαν στα ξωτικά. Αξιοπαρατήρητο ήταν και το άστρο της τραμουντάνας. Για το βογγητό της θάλασσας είχαν δημιουργήσει την παράδοση, πως για ν' αποκτήσει βάθος κι ο ουρανός ύψος συμφώνησαν να κλωτσά ο ένας τον άλλον ίσαμε να το κατορθώσουν..

   Αλλ' η θάλασσα στο τέλος καταπάτησε τη συμφωνία κι ο ουρανός την έδεσε με τρίχες από ουρά αλόγου. Από τότε με τα βογγητά της φοβερίζει, αλλά δεν κατορθώνει τίποτα :

Η θάλασσα τον ουρανό πολύ τον φορίζει
Γιατί τη σφιχτόδεσε κι αυτή όλο βογγίζει.
   Η λαϊκή εμπιστοσύνη στις μετεωρολογικές παροιμίες και η προσήλωση στις σχετικές προλήψεις ήταν απεριόριστη κι ολοκληρωτική και παρόλες τις αντιγνωμίες το σύνολό τους αποτέλεσε τη Δημοτική Θαλασσινή μετεωρολογία των παλιών ναυτικών. Τα γεμάτα παραστατικότητα πορίσματα της δημοτικής θαλασσινής εμπειρίας...
(...)                                                                                                                                                  (...)
\''ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΝΑΥΤΙΚΟΙ
ΣΤΑ ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ 
ΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ''
ΛΥΡΙΚΑ
του ΘΕΟΔΩΡΟΥ Β. ΒΑΣΜΑΤΖΗ
ΑΘΗΝΑ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2002